Funkcje pełnione przez reguły – normy moralne
Poprzednio mówiliśmy o „wszczepieniu” (imprinting) zasad postępowania w kulturze tradycyjnej, poprzez obrzędy, wierzenia, mity. Stawały się one wymaganiem oczywistym, tak jak stają się współcześnie „wewnętrznym prawem” czy obowiązkiem postępowania w określony sposób. Znajomość norm i ich przestrzeganie zapewniały człowiekowi identyfikację z grupą, a i dziś mają funkcje scalające.
Przy wdrożeniu do refleksji i rozbudzonym krytycyzmie, normy mogą pełnić funkcję inspirującą w odwoływaniu się do wartości, których są nośnikiem. Niepodporządkowaniu się normie nie musi towarzyszyć negacja wartości, choć rezultaty działań nie są zgodne z zaleceniami reguły. Na przykład reguła, że „małżonków obowiązuje aktywność seksualna”, ze względu na rozmaite warianty realnych sytuacji, jak i sytuacji hipotetycznych, może być rozważana ze względu na różne wartości: własną osobę, potrzeby drugiego człowieka oraz ze względu na sens społeczny samych działań seksualnych. Ta sama reguła w odniesieniu do okresu przedmałżeńskiego może być rozważana przez odwoływanie się do odczucia pokrewieństwa różnych wartości w odczuciu subiektywnym, np. „aktywności seksualnej” i „nowoczesności”. Walor nowoczesności można przypisać aktywności seksualnej przedmałżeńskiej bez odczuwania potrzeb seksualnych, przy negatywnym czy ambiwalentnym stosunku do seksu jako wartości. Analogicznie dziewictwo uznaje się za wykroczenie przeciwko „nowoczesności”. Współcześnie normy seksualne pełnią bardzo często funkcje modelu, mają charakter możliwościowy, łączą się bądź z wyborami świadomymi, bądź rozstrzygnięciami automatycznymi w stosunku do normy. Występują tu różne warianty:
– 1) artykulacja wzorów istniejących – „należy uwodzić, bo wszyscy tak robią” czy „inni tak robią” – mechaniczne akceptowanie normy
– 2) uznanie wartości normy w sferze poznawczej ze względu na auto rytet źródła normy – „seksuologowie mówią, że onanizm nie jest szkodliwy, a więc nie jest to zachowanie negatywne” – prestiż etyki eksperta
– 3) jako probierz dla różnych elementów człowieka moralnego epoki XX w. – „nie powinno się być zazdrosnym (czy dziewicą), bo takie zachowanie nie przystoi człowiekowi nowoczesnemu” – innowacja, wyraz uproszczonych dążeń innowacyjnych
– 4) jako źródło korekty zachowań-zaszłości, które nie osiągnęły efektu (czy też korekty aspiracji) – „należało postępować (czy chcieć, dążyć) w sposób x, a nie y, to byłby pożytek”.
Dodaj komentarz